Beleggen en psychologie hebben meer met elkaar te maken dan menig belegger zou vermoeden. Over dit onderwerp zijn ook diverse boeken verschenen, in dit artikel gaan wij er beknopt op in. Een groot deel van het beleggingsgedrag is heel menselijk en soms moeilijk uit te schakelen. Een voorbeeld zijn emoties zoals enthousiasme, hebzucht, angst en wanhoop. Een belegger kan het beste de beurs benaderen met een beleggingsplan, hanteer hierbij ook (eigen) vuistregels en doelstellingen.
Overmoed, selectief geheugen en tunnelvisie
Veel mensen zijn van nature overmoedig, dit is niet altijd een slechte eigenschap maar het kan als resultaat geven dat er onnodige risico’s worden genomen op de beurs. Juist het beperken van risico’s is belangrijk, immers een verlies van 20% op uw portefeuille kunt u weer goedmaken door daarna een rendement van 25% te behalen. Nog extremer is 33% op uw portefeuille verliezen en daarna dus 50% rendement moeten halen om weer op uw beginsaldo te komen. Een andere vorm van overmoedigheid is denken een goede belegger te zijn wanneer de trend mee zit zoals in een bullmarkt. Er is meer kennis en kunde voor nodig om verliezen te beperken of eventueel winst te maken in een bearmarkt.
De overmoed heeft ook invloed op bepaalde herinneringen in het geheugen. Zo worden slechte herinneringen makkelijk vergeten, bijvoorbeeld een aandeel verkopen met een verlies van 20%. Deze herinnering verdwijnt al snel naar de achtergrond wanneer daarna een aandeel met bijvoorbeeld 10% winst wordt verkocht. Per saldo is het resultaat nog negatief maar de overmoedige belegger zal de een slechte prestatie snel uit het geheugen verdringen, kortom zij hebben last van een selectief geheugen.
Niet alleen slechte herinneringen worden snel vergeten, veel beleggers neigen ook snel naar het hebben van tunnelvisie. Slecht nieuws over hun aandeel of verslechterde marktomstandigheden worden genegeerd. Wanneer het aandeel dan toch daalt ligt het vaak niet aan de eigen keuze maar zijn het andere factoren zoals de veel genoemde shorters. Dit laatste kan juist een signaal zijn, shorters zullen zich niet op een aandeel storten als zij geen daling van het aandeel verwachten.
Beleggen en psychologie in een aantal voorbeelden
In 2007 werd een onderzoek uitgevoerd door Bauer en Eichholtz om met name het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke beleggers in kaart te brengen. Ondanks dat de beleggerswereld vooral het terrein is van mannen beleggen vrouwen beter. Zo zouden zij een outperformance hebben van 0,35% per maand ten opzichte van mannelijke beleggers. Vrouwen staan er ook bekend om dat zij minder risico’s nemen dan mannen. Gaat u maar eens na of mannen of vrouwen vaker gokken of te hard rijden. De onderzoekers zagen ook dat vrouwen ten tijde van de internetbubbel minder ICT aandelen in bezit hadden en dus ook minder blootstonden aan de daling na het uiteen spatten van de internetbubbel. Vrouwen zijn ook nog eens minder wispelturig met hun beleggingen, een vrouw heeft gemiddeld 2,45 transacties per maand tegen 6,64 transacties voor een man.
Kuddegedrag is een bekend fenomeen op de beurs, stijgen aandelen en beurzen alsmaar meer dan trekt dit nieuwe beleggers aan. Alsof de bomen tot in de hemel groeien gaan aandelen als zoete broodjes over de toonbank in een bullmarkt, zelfs wanneer indicatoren aangeven dat de aandelen ‘duur’ zijn. Over het kuddegedrag deed de econoom Benjamin Graham eens de uitspraak:
Even the intelligent investor is likely to need considerable willpower to keep from following the crowd.
Zelfs ervaren beleggers hebben moeite om het kuddegedrag van de massa te negeren. Meegaan op een bepaalde hype of trend kan fortuinlijk uitpakken maar kan ook voor een groot verlies zorgen. Een bekend voorbeeld uit de recente geschiedenis is de hype rondom 3D-aandelen, de onderstaande grafiek laat het koersverloop van 3D Systems Corporation zien. Het meegaan op de hype kon erg lucratief zijn maar het niet op tijd verlaten van deze hype heeft veel beleggers (of beter gezegd speculanten) ongetwijfeld een (groot) verlies opgeleverd.
Het negeren van te hoog opgelopen koersen is moeilijk en iedereen hoopt natuurlijk mee te doen tot het keerpunt. De timing is moeilijk maar voorzichtigheid en geduld zijn dan aan te raden. Gek genoeg is de laatste fase van de stijging vaak het punt dat juist nog meer kopers op komen dagen. Superbelegger Warren Buffett heeft hier een toepasselijke uitspraak over gedaan:
When hamburgers go down in price, we sing the ‘Hallelujah Chorus’ in the Buffett household. When hamburgers go up in price, we weep. For most people, it’s the same with everything in life they will be buying — except stocks.
Wanneer hamburgers goedkoper worden zingen wij hallelujah in het huishouden van Buffett, wanneer de prijzen van hamburgers omhoog gaan huilen we. Voor de meeste mensen geldt dit voor alles in het leven met uitzondering van aandelen.
Kortom, wanneer aandelen stijgen blijven (veel) beleggers aandelen kopen maar wanneer bijvoorbeeld alledaagse producten in prijs blijven stijgen worden ze juist minder gekocht. Blijkbaar zijn mensen wel prijsbewust als het gaat om de alledaagse producten maar wanneer het op aandelen aan komt gaat dit niet op. Wanneer de aandelen (in Buffetts voorbeeld de hamburgers) weer goedkoop zijn is het juist het moment om te gaan kopen.
Onderschatting
Veel van bovenstaande is kort samen te vatten in één woord: onderschatting. Menig belegger onderschat de beurs, misschien wel door de laagdrempeligheid om te beginnen op de beurs of door een succesverhaal van een collega of van iemand op een verjaardag. Zelf beleggen vraagt om te investeren in jezelf, van inlezen in bedrijfscijfers tot het lezen van boeken en in sommige gevallen zelfs een cursus of studie volgen. Menig belegger steekt meer tijd in het uitzoeken van een nieuwe televisie dan dat hij of zij onderzoek doet naar de aankoop van een bepaald aandeel. Beleggen en psychologie hebben dus meer met elkaar gemeen dan wordt gedacht, laat u zeker niet afschrikken maar waak wel voor onderschatting van de beurs.
